Sociale kwaliteit: voegt dat iets toe?
Sociale kwaliteit (11 december 2015)
Het was druilerig koud en er stond een flinke wind: niet de meest comfortabele omstandigheden voor een rondleiding door de Spoorzone van Zwolle. Zo’n veertig toegewijde deelnemers, beroepsmatig betrokken of wonend en werkend in het gebied, liepen mee. De NS-piano, de kunstroute naar de binnenstad, een hip bedrijfsverzamelgebouw en vooral de sportkooi in wording hielpen ons een mooie toekomst voor ons te zien.
Er gaat nog veel veranderen rond het station: er komt een busbrug over de sporen en een nieuw busplatform, er komen nieuwe looproutes en fietsenstallingen. De stationspleinen aan beide kanten ondergaan een flinke vernieuwing. Oude en nieuwe panden veranderen van bestemming en aanzien. Een belangrijke ambitie van gemeente en NS is om de spoorzone aantrekkelijk te houden voor alle gebruikers, zowel gedurende de bouwperiode, als wanneer alles af is. Op initiatief van Het Oversticht en met steun van de provincie Overijssel is gewerkt aan de sociale kwaliteit van de Spoorzone Zwolle. Zie het Werkschrift Sociale Kwaliteit.
Het begrip sociale kwaliteit trekt de aandacht naar leefbaarheid en gastvrijheid voor bewoners en gebruikers. Sociale kwaliteit daagt uit om de sociale gevolgen van ruimtelijke ingrepen in beeld te brengen. Het agendeert de noodzaak en de winst van het betrekken van bewoners en initiatiefnemers. Het leidt tot het oppakken van goede ideeën die bijdragen aan leefbaarheid en gastvrijheid.
Sociale Kwaliteit: is het extra, en nodig?
Dit was de centrale vraag van het Mooiwaarts Café. Wat voegt sociale kwaliteit toe, naast ruimtelijke kwaliteit? Voor veel mensen die werken aan stedelijke en gebiedsontwikkeling is het vanzelfsprekend: alle ontwikkelingen moeten aan de gebruikers ten goede komen. Voor degenen die er wonen en voor degenen die er onderweg zijn, die er winkelen, spelen en werken. In de dynamiek van planontwikkeling wordt het streven naar deze meerwaarde echter geregeld uit het oog verloren. Op teken- en vergadertafels vergeten eigenaars, ontwikkelaars en ontwerpers om bewoners en gebruikers tijdig te betrekken. Of ze gaan er van uit dat ze zelf beroepsmatig een goede inschatting kunnen maken van de wensen en belangen van anderen. Bewoners en ondernemers voelen zich vaak gebruikt om ideeën te spuien (weer die geeltjes op een flipover!), waar ze vervolgens weinig van herkennen in de uiteindelijke plannen.
Wat voegt sociale kwaliteit dan toe? Vanuit het project sociale kwaliteit en het Café zet ik graag de schijnwerpers op drie grote voordelen:
1. Het agendeert nadrukkelijk de mensen-kant van ruimtelijke ontwikkeling. Sociale gevolgen van ruimtelijke ingrepen, input en initiatief van mensen in het gebied, leefbaarheid en gastvrijheid.
2. Het organiseert de spanning tussen de verschillende belangen. Pas als deze op tafel liggen kunnen bewoners en ruimtelijke professionals écht met elkaar in gesprek raken, elkaars ideeën onderzoeken, verbeelden en beoordelen.
3. Het nodigt uit tot een flexibele planning met duidelijke beslismomenten, waarin voor alle betrokkenen duidelijk is waar ruimte is voor nieuwe ideeën en initiatieven.
Sociale kwaliteit gaat verder dan inspraak en participatie. Het is evengoed een instrument van bestuurders, ontwerpers als kwaliteitsbewakers als van omwonenden en nieuwe initiatiefnemers.
Dorien de Wit
(twitter @DoriendW, mail doriendewit@beuk.nl)
15 december 2015
